Rekstrarkostnaður lífeyrissjóða 2 hluti.

Rekstrarkostnaður lífeyrissjóða er ekki undir 10 milljörðum á ári eða þrefalt hærri hið minnsta miðað við fyrri úttekt mína á kostnaði við rekstur sjóðanna. 

Fyrri pistillinn sem ég tók saman átti að vera rökstuðningur greinar sem ég ætla að birta í vikunni.

Þar tók ég saman sýnilegan rekstrarkostnað lífeyrissjóðanna þ.e. kostnaður sem er skilgreindur rekstrarkostnaður í ársreikningum sjóðanna. Í þessari samantekt minni er um að ræða sýnilegan rekstrarkostnað upp á rúmlega 3,3 milljarða á ári. Það sem vantar inn í þær tölur er falinn kostnaður sem hvergi kemur fram í bókum sjóðanna.

Erlend fjárfestingargjöld er falinn umsýslukostnaður verðbréfamiðlara og er hann dreginn frá erlendum eignum sjóðanna í formi lægri vaxta, innlausnargjalds eða í gegnum hefðbundna umsýsluþóknun vegna verðbréfaviðskipta. Samkvæmt heimildarmönnum mínum sem hafa unnið að fjarfestingum fyrir lífeyrissjóði erlendis er þessi kostnaður að lágmarki 1% á ári. Erlendar eigur lífeyrissjóðanna árið 2009 voru 500 milljarðar þannig að sjóðirnir eru að greiða lágmark 5 milljarða í umsýslukostnað vegna erlendra eigna sinna.

Einnig er vel falinn mikill rekstrarkostnaðar á innlendum verðbréfasjóðum sem skilar sér í bækur sjóðanna sem lægri ávöxtun.

Hvernig er rekstrarkostnaður framtakssjóðs skilgreindur í bókum sjóðanna?

Því er varlega áætlað að rekstrarkostnaður íslenska lífeyrissjóðakerfisins sé ekki undir 10 milljörðum á ári sem er töluvert langt rá því að vera það lægsta innan ríkja OECD nema þau beiti sambærilegum brellum til að fegra kostnað við kerfið.

Rekstrarkostnaður Lífeyrissjóða.

Hér er dæmi um rekstrarkostnað nokkura stærstu Lífeyrissjóðanna árið 2009.

 

	Rekstrarkostn.	Launakostn.	Stöðugildi	Forstj.laun
Lsj. starfsmanna ríkisins	588.048.000	294.800.000	40,4	18.355.000
Lífeyrissj. Verslunarmanna	519.237.000	306.700.000	29,3	18.258.000
Gildi lífeyrissjóður	418.434.000	206.848.000	23	19.660.000
Sameinaði Lífeyrissjóðurinn	251.058.000	127.602.000	16	16.765.000
Stapi Lífeyrissjóður	127.387.000	78.000.000	10,3	14.812.000
Stafir	201.655.671	115.613.181	13,1	17.236.680
Samtals.	2.105.819.671	1.129.563.181	132,1	105.086.680

 

Meðal Launakostnaður á hvert stöðugildi.

 

Lsj. starfsmanna ríkisins	7.297.030	40,4
Lífeyrissj. Verslunarmanna	10.467.577	29,3
Gildi lífeyrissjóður	8.993.391	23
Sameinaði Lífeyrissjóðurinn	7.975.125	16
Stapi Lífeyrissjóður	7.572.816	10,3
Stafir	8.825.434	13,1

Þetta eru 6 sjóðir af 33 sjóðum sem taka við iðgjaldi.

Þessir 6 sjóðir telja 63% af öllum eignum lífeyrissjóðanna.

Miðað við þetta hlutfall væri rekstrarkostnaður við kerfið kr. 3.342.570.904 á ári. Sem jafngildir iðgjöldum 11.458 einstaklinga með 200.000 kr. í laun á mánuði.

Inn í þessar tölur vantar erlend fjárfestingagjöld.

Þá má því áætla að kostnaður við rekstur sjóðanna gæti verið um 4 milljarðar á ári ef erlend fjárfestingagjöld eru tekin með í reikninginn.

Það er sorglegt til þess að hugsa hversu miklu sjóðirnir hafa tapað án þess að vilja opna bækur sínar og viðurkenna fyrir sjóðsfélögum. Í staðin hlustum við á endalausa feluleiki og talna útúrsnúninga. Allt er sagt í himnalagi en gögn því til stuðnings eru með öllu ófáanleg.

Rekstrarkostnaður sjóðanna er algerlega glórulaus í ljósi þess að fjárfestingar sjóðanna eru að upplagi nákvæmlega eins og ótrúlegt að ekki skuli vera búið að sameina og hagræða meira en orðið er.  Til hvers í ósköpunum að reka alla þessa sjóði sem gera nánast það sama.

Heimildir.

Stafir Lífeyrissjóður

 Bls.61 Ársskýrsla 2009

http://www.stafir.is/media/hausar/sjodurinn/Stafir_arsskyrsla_2009.pdf

 Tryggingafræðileg staða neikvæð um 12,9%

 Rekstrarkostnaður

 Fjárfestingargjöld

Skrifstofu- og stjórnunarkostnaður .....................................  92.161.896

Rekstrarkostnaður

Skrifstofu- og stjórnunarkostnaður .....................................  109.493.775

Samtals rekstrarkostnaður                                       201.655.671

Laun og launatengd gjöld kr.115.613.181

Stöðugildi árið 2009 voru 13,1

Meðallaunakostnaður á hvert stöðugildi kr.8.825.434

 Ólafur Sigurðsson, framkvæmdarstjóri 17.236.680 í laun.

Gildi Lífeyrissjóður.

http://www.gildi.is/media/files/1150903830/Gildi_Arsskyrsla_2009.pdf

Bls.32

Fjárfestingargjöld:             

Skrifstofu- og stjórnunarkostnaður                  146.452.000

Rekstararkostnaður:

Skrifstofu- og stjórnunarkostnaður                  271.982.000

Rekstrarkostnaður samtals              418.434.000

Laun á 23 Stöðugildi.

Launatengd gjöld                                                                206.848.000

Meðallaunakostnaður á hvert stöðugildi kr.8.993.391

Árni Guðmundsson, framkvæmdastjóri         19.660.000

LSR Lífeyrissjóður starfsmanna Ríkisins.

http://www.lsr.is/Files/2010_5_25_LSR_Arssk2010netNytt.pdf

Rekstrarkostnaður LSR og SH  Bls.25

Skrifstofu- og stjórnunarkostnaður 294.709.000

Fjárfestingargjöld

Fjárfestingargjöld 293.339.000

Samtals rekstrarkostnaður kr.588.048.000

Bls.78

Launakostnaður og fjöldi starfsmanna

Hlutdeild sjóðsins í heildarlaunakostnaði Lífeyrissjóða Bankastræti 7 nam 294.8 millj. kr. árið 2009. Hann skiptist þannig

Stöðugildi hjá Lífeyrissjóðum Bankastræti 7 voru 40,4.

Meðallaunakostnaður á hvert stöðugildi kr.7.297.030

Haukur Hafsteinsson, framkvæmdastjóri LSR og LH 18.355.000 í laun.

 

Lífeyrissjóður Verslunarmanna.

http://www.live.is/media/utgefid-efni/Arsskyrsla-2009.pdf

Fjárfestingargjöld

Skrifstofu- og stjórnunarkostnaður . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274.417.000

Rekstrarkostnaður

Skrifstofu- og stjórnunarkostnaður . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244.820.000

Samtals Rekstrarkostnaður                                                              519.237.000

Launakostnaður                                                                                  306.700.000

Stöðugildi eru 29,3

Meðal launakostnaður á stöðugildi kr.10.467.577

Starfslokasamningur

Þorgeir Eyjólfsson                                                                              32.870.000

Guðmundur Þ. Þórhallsson, framkvæmdastjóri 18.258.000 í laun.

 

SAL Sameinaði Lífeyrissjóðurinn

http://lifeyrir.is/upload/files/NM41302_arsskyrsla_netid.pdf

Bls.20

Er einn fárra sjóða sem setja fram rekstrarkostnað án þess að gera það með villandi hætti.

Fjárfestingargjöld

Skrifstofu- og stjórnunarkostnaður

Fjárfestingargjöld                                                               132.157.000

Rekstrarkostnaður

Skrifstofu- og stjórnunarkostnaður ........  

Rekstrarkostnaður....................                                        118.901.000

Samtals rekstrarkostnaður                           251.058.000

Samtals Launakostnaður                                                                  127.602.000

Framkvæmdastjóri Laun:

Kristján Örn Sigurðsson..................................................................16.765.000

Stöðugildi 16

Meðal launakostnaður á stöðugildi kr.7.975.125

Stapi

http://stapi.is/static/files/arsfundagogn2010/Arsskyrsla2009.pdf

Bls.31

Fjárfestingargjöld:             

Skrifstofu- og stjórnunarkostnaður                  50.421.000

Rekstararkostnaður:

Skrifstofu- og stjórnunarkostnaður                  76.966.000

Rekstrarkostnaður samtals              127.387.000

Laun á 10,3 Stöðugildi.

Laun og Launatengd gjöld                                                                78.000.000

Meðallaunakostnaður á hvert stöðugildi kr.7.572.816

Kári Arnór Kárason, framkvæmdastjóri Laun                14.812.000

 

Þessi úttekt er fylgigrein greinar 2 af 4 um uppgjör mitt sem stjórnarmaður í VR.

Grein 2 verður birt um miðja næstu viku.

Lífið er til að njóta þess alla ævi.

Forystumenn verkalýðsins temja sér lýðskrum sem svar við gagnrýni fjöldans á störf þeirra fyrir alþýðuna. Raunsæi og raunhæfar kröfur heyrast mikið í því sambandi þegar valdhafar tala niður til lýðsins. Mikið er rætt um að hjálpa bara þeim allra verst stöddu því annað sé óraunhæft, þeir sem geta borgað skulu borga.

Að hjálpa bara þeim verst stöddu eru í raun engin úrræði eða lausn því þeir verst stöddu eru nú þegar komnir í þrot. Ef þeir skrifa ekki undir afarkosti bankanna um afsal á fjárreiðum og eilíft skuldafangelsi blasir gjaldþrot við með enn meiri afskriftum fyrir banka og fjármálastofnanir.

Að hjálpa bara þeim verst settu eru klæðskerasaumuð úrræði fyrir fjármálastofnanir til að hafa sem allra mest út úr þegar töpuðum kröfum.

ASÍ segir að ekki sé hægt að þurrka upp skuldir fólks með sparifé launamanna. Að halda því fram að óreiðufólk vilji nota allar eignir lífeyrissjóðanna til að afskrifa allar skuldir er lýðskrum af versta tagi. Hvernig getur krafa fólksins um leiðréttingu á verðbótum vegna forsendubrests talist til afskrifta allra skulda með öllu sparifé launamanna? Krafan er að farin verði millivegur og illa fengnum verðbótum skilað að hluta.

ASÍ telur galið að fara í flata niðurfellingar skulda því þá myndi afslátturinn af íslenskum húsnæðislánum frá Lúxemborg, sem lífeyrissjóðirnir fengu á vildarkjörum frá SÍ, ganga til baka. Það eru ekki bara bankarnir sem hagnast á vildarviðskiptum með húsnæðislán almennings.

Nú fer að styttast í að hálaunaðir foringjarnir fari á lífeyri og ekki að undra að þeir vilji sem minnst vita af unga fólkinu í þessum efnum.

Lífeyrissjóðirnir hafa eignafært yfir 126 milljarða í verðbætur á fasteignalánum almennings frá ársbyrjun 2008.

Lífeyrissjóðirnir hafa fært rök fyrir því að fella eigi niður glórulausa gjaldmiðlasamninga,sem þeir gerðu í von um skjótfengin gróða, vegna þess að forsendur fyrir þeim hafi brostið. Á meðan lífeyrissjóðirnir leita réttar síns vegna forsendubrests, neita þeir að viðurkenna forsendubrest á stökkbreyttum fasteignalánum almennings.

Illa fengnar verðbætur sem lífeyrissjóðir hafa nú þegar eignafært í bækur sínar skekkir stöðu og mismunar sjóðsfélögum gríðarlega. Sjóðsfélagar sem nutu hagstæðra óverðtryggðra húsnæðislána fá nú greiddan lífeyri með verðbótum þeirra sem nú reyna að koma þaki yfir höfuðið. Almenn skerðing bitnar á öllum sjóðsfélögum ekki bara ”aumingja gamla fólkinu” eins og forseti ASÍ kallar það þegar hann gerir lítið úr kröfum fólksins.

Lífeyrissjóðirnir bera ábyrgð á ástandinu með því að nota almannafé sem eldivið á bálköst útrásarinnar, Verkalýðshreyfingin ber ábyrgð á lífeyrissjóðunum og verkalýðsforingjarnir bera ábyrgð á verkalýðshreyfingunni. Er skrýtið hversu aðilar vinnumarkaðarins berjast á móti opinberri rannsókn á kerfinu og vilja nota brostnar forsendur fasteignalána til að breiða yfir sukkið og skítinn.

Forsendubresturinn er viðbótar skerðing á lífeyri þeirra sem skulda.

„Ekki á minni vakt“ segir forseti ASÍ sem gerir nú kröfu á jöfnun lífeyrisréttinda á við opinbera kerfið, sem þýðir skerðingu á lífeyrisréttindum opinberra starfsmanna því það er með öllu óraunhæft að skrúfa upp almenna kerfið til jafns við það opinbera. Þeir hafna alfarið aðkomu lífeyrissjóða á skuldavanda heimilanna, hafna skattlagningu séreignasparnaðar sem kæmi í veg fyrir gríðarlegar álögur á ungt fjölskyldufólk sem nú þegar hefur tekið á sig mesta skellinn.

Lífeyrisþegar sem greitt hafa í kerfið í 40 ár eða meira eru nú komnir á lífeyri. Í flestum tilfellum þarf ríkið í gegnum tryggingastofnun að borga mismuninn sem vantar upp á lágmarks framfærslu lífeyrisþega. Það sem heldur lífeyrisþegum gangandi í dag er eignamyndun utan kerfisins yfir sama tímabil og greitt var í lögbundna kerfið.Við sjáum hversu vel hefur tekist til síðustu áratugi og hver uppskera lífeyrisþega er í dag. Telur þar mest áratuga óráðsía í fjárfestingum sjóðanna í bland við handónýta peningastjórn.

Við höfum dæmin fyrir framan okkur um hversu mikilvægt er að eignast þak yfir höfuðið og hversu hörmulega gengur að geyma peninga með bréfabraski í kerfisbundnum áföllum fjármálamarkaða.

Ég er skyldaður til að greiða í lífeyrissjóð en fæ engu ráðið um hverjir stjórna þeim.Ég er skyldaður til að spara en fæ engu ráðið um hvernig sparifénu er ráðstafað. Ég á allt undir með misgáfulegum fjárfestingum,misgáfaðra forstjóra, hvernig hag mínum verður borgið á efri árum.

Er eðlilegt að sumir fái meira út úr lögbundnu kerfi en aðrir vegna ákvarðana sem við höfum ekkert með að gera? Er eðlilegt að lögbundin iðgjöld sem eru ekkert annað en skattur, mismuni fólki á þann hátt að kerfið hygli þeim efnameiri. Væri eðlilegt að skattkerfið bjóði hátekjufólki betri heilbrigðisþjónustu en lágtekjufólki?

Hvað þurfa norðmenn marga olíusjóði?Hvernig væri að sameina sjóðina í einn og jafna öll lífeyrisréttindi.

Lífið er til að njóta þess alla ævi. Að ætla sér að gera kynslóðir að skuldaþrælum með því að lofa gulli og grænum skógum eftir 67 ára aldur minnir óneitanlega á ofsatrúaða öfgamenn.

 

Fyrsta grein af fjórum um uppgjör mitt við kerfið sem stjórnarmaður í VR síðastliðin tvö ár.

Hrægammarnir eru komnir til landsins.

Hrægammarnir sem græddu, og bera ábyrgð, á óförum þjóðar eru komnir heim með þýfið. Spaugstofan hefði ekki getað afgreitt Heiðar Má með broslegri hætti en fréttamaður S2.

Skyndilegur áhugi stjórnenda á högum sjóðsfélaga lífeyrissjóða.

Mér finnst athyglisvert hversu forsvarsmenn lífeyrissjóða rjúka nú upp til handa og fóta og tala um HAG sjóðsfélaga.Ekki er hann til staðar þegar sjóðsfélögum er lánað úr eigin veski, sjóðsfélagalán, með 100% lágmarks veði, lánsfjárhæð sem takmarkast við 65% af markaðsvirði og sjálfskuldarábyrgð. Þetta hljóta að vera öruggustu útlán jarðkringlunnar. Á meðan sjóðsfélagar taka sjálfir lán sem tryggð eru út í hið óendanlega keyptu sömu stjórnendur sömu sjóða undirmálslán viðskiptabankanna sem lánuðu 90-110% af metnu markaðsvirði. 

Áhyggjurnar hljóta að vera enn meiri af þeim sjóðsfélögum sem eiga fasteignalánin  í skuldabréfavöndli Seðlabankans sem afhentur var lífeyrissjóðunum á vildarkjörum til að lagfæra hörmulega tryggingafræðilega stöðu þeirra.

Voru áhyggjurnar til staðar þegar útrásarfélögin fengu ótakmörkuð skuldabréfalán án nokkurra veða annarra en bréfsefnið og blekið sem upphæðirnar voru skrifaðar á? Það þarf ekki að fara mörgum orðum um heimtur þeirra lána.

Á meðan stjórnendur tala um hag sjóðsfélaga eru illa fengnar verðbætur fasteignalána notaðar í áhættufjárfestingar og vafasöm fyrirtækjakaup ásamt því að breiða yfir gegndarlaust fjármálasukk og spillingu innan lífeyrissjóða kerfisins.

Það er rétt að stjórnir lífeyrissjóða hafa ekki umboð til að semja niður höfuðstólslækkun húsnæðislána en þær hafa ótakmarkaðar heimildir til að færa niður lífeyri og áunnin réttindi sjóðsfélaga, sé glóruleysið í fjárfestingum þeim mun meira. Þær heimildir urðu rýmri með lagabreytingum sem fóru með ljóshraða í gegnum alþingi desember 2008.

Hverjir taka á sig skellinn?

Til að breiða yfir fordæmalaust fjármálasukk lífeyrissjóðanna eru farnar eftirfarandi leiðir til að lagfæra bækurnar.

1.Skerðing lífeyris og áunna réttinda.

þ.e. skerðing á lífeyri þeirra sem nú taka út, til jafns við skerðingar áunna réttinda þeirra sem nú greiða inn í kerfið.

2.Hækkun lífeyrisaldurs í 67ár. 

Bætir tryggingafræðilega stöðu sjóðanna mikið á kostnað allra þeirra sem nú greiða í kerfið og eiga eftir að fara á lífeyri.

3.Breytingar á réttindaávinnslu lífeyrissjóðanna. 

Þ.e. Iðgjaldagreiðendur fá minni réttindi fyrir hverjar greiddar 10.000kr. sem skerðir réttindi og framtíðarréttindi framtíðariðgjalda þeirra sem nú greiða í kerfið.

4.Tryggingafræðileg staða sjóðanna er í flestum tilfellum í hæstu leyfilegu neikvæðu mörkum sem þýðir að stór hluti iðgjalda þeirra sem nú greiða í kerfið og safna fyrir framtíðar lífeyri eru notuð til að greiða lífeyri þeirra sem nú taka út.

5.Verðbætur á  fasteignalánum (okkar mikilvægasta lífeyri) hafa hækkað höfuðstól íbúðalána sjóðsfélaga um 30% frá 1/1 2008.Og skert þannig framtíðar lífeyri flestra þeirra sem nú greiða í kerfið.

6.Gríðarleg óvissa um raunverulegt verðmæti eigna kemur í bakið á þeim nú safna sér lífeyri.

Það vill oft gleymast hverjir það eru sem raunverulega borga brúsann.

HH hafa talað fyrir leiðréttingum á forsendubresti og þjóðarsátt um lausnir.

Það hefur aldrei verið minnst á afskriftir skulda. Við viljum borga til baka það sem við fengum lánað með sömu fáránlega háu vöxtunum og við skrifuðum undir að greiða miðaða við forsendur lánanna þegar þau voru tekin.

Þeir eru ófáir sem fengu fasteignir sínar á silfurfati sem tala nú gegn almennum leiðréttingum.

Ábyrgðin á ástandinu er fjármálafyrirtækjanna og lífeyrissjóðanna.Hverjir njóta góðs á ábyrgðaleysinu, útlánaþenslunni og þar af leiðandi hækkun verðbóta?

Ég tek fasteignalán hjá viðskiptabanka mínum fyrir 9 árum,samið var um vaxtakjör og verðbólgumarkmið og innsiglað með lánasamningi. Á ég að sætta mig við ofur verðbæturnar sem færast á eignareikning bankans sem fór gróflega gegn tilraunum ríkisins og seðlabankans við að slá á útlánaþenslu, til að standa við yfirlýst verðbólgumarkmið, sem notuð voru í lánasamningnum mínum? Með því að bjóða ólögmæta gengistryggða lánaafurð þegar útlán bankanna drógust saman, fóru bankarnir gróflega gegn hagsmunum viðskiptavina sinna. 

Get ég treyst stjórnendum lífeyrissjóðanna til að verja framtíðar lífeyri minn í blindbil spákaupmennsku og sérhagsmuna? Get ég treyst stjórnendum lífeyrissjóða til að verjast framtíðar sveiflum í völundarhúsum kerfisvillunnar sem kom okkur á hausinn og valdahafar reisa nú við á sama sandi? Getum við treyst stjórnendum sjóðanna fyrir lífeyri okkar í kerfisbundnu markaðs hruni og valdabrölti viðskiptalífsins?

Ég treysti ekki Jóni Jónssyni forstjóra Stóra lífeyrissjóðsins til að geyma fyrir mig kerfisbundna eignaupptöku á mikilvægasta lífeyri mínum þegar hann sjálfur ber ábyrgð á eignatilfærslunni.

Jón og þeir sem á undan honum voru hafa einfaldlega ekki unnið sér inn traust mitt á þeim rúmlega 40 árum sem kerfið hefur starfað í núverandi mynd. Saga sjóðanna í fjárfestingum er þyrnum stráð og meðan ekkert virðist ætla að breytast úr því leyndarhyggju,vensla og eiginhagsmuna kerfi sem hrundi fyrir framan nefið á okkur haustið 2008 eru sjóðirnir ekki líklegir til frekari afreka í langtíma fjarfestingum. Nú koma nýjar blokkir í stað þeirra gömlu, sama bullið í nýjum jakkafötum.

Þrælahald er staðreynd á íslandi.

Það er ömurlegt að horfa upp á samtryggingu valda í þessu samfélagi og veiklyndi ASÍ gagnvart launafólki.
 
Skuldaþrælkun í boði norrænnar velferðarríkisstjórnar, blessað af Gylfa Arnbjörnssyni og ASÍ. Fátækt blasir við þúsundum heimila.
 
Hvergi í veröldinni greiða hlutfallslega fleiri í verkalýðsfélög en á Íslandi en þau velta yfir 10 milljörðum á ári hverju. Frá hruni hefur sameinuð hreyfingin ekki haldið einn samstöðu eða mótmælafund utan hina árlegu 1.maí göngu, þar sem forseti ASÍ treysti sér ekki til að vera á meðal almennings í Reykjavík. Þrátt fyrir mestu hamfarir launafólks er þögnin orðin aðalsmerki þeirra sem verja eiga launafólk fyrir auðvaldinu og þiggja forstjóralaun fyrir.
 
Í verkalýðshreyfingunni er aðallega notast við bananalýðræði sem virkar þannig að félagsmenn geta ekki kosið sér forystu í beinni kosningu. Stjórnir félaganna handvelja sérstök trúnaðarráð sem aftur kjósa stjórnirnar. Þetta er eins og ef Ríkisstjórnin skipaði alþingi og alþingi kysi svo ríkisstjórn.Því er ekki að undra að forystusauðir og stjórnarmenn verkalýðsins sitja áratugum saman í sömu stólunum. Það er líklega er auðveldara að komast til metorða í Norður Kóreu en innan verkalýðshreyfingarinnar nema þú sért með réttar skoðanir.
 
Í stað þess að brýna vopnin með samstöðu launafólks er ASÍ búið að afvopna hreyfinguna með aðgerðaleysi og yfirlýsingum á borð við,lítið sem ekkert svigrúm,hvar á að fá peninga,halda fengnum hlut, koma í veg fyrir frekari kaupmáttarrýrnun og einhverju sem þeir kalla „ábyrgum kröfum“, sýnir best uppgjöfina og vonleysið.
Einu svörin frá verkalýðshreyfingunni eru öskrin í kóngnum ef einhverjum dirfist að gagnrýna ASÍ. Neyðarópin frá Akranesi og Húsavík eru afgreidd með sama hætti.
 
Í Frakklandi spyr verkalýðshreyfingin ekki hvernig eða hvar á að fá peninga. Það er hlutverk stjórnvalda að leysa það. Þegar til stóð að hækka eftirlaunaaldur í Frakklandi um tvö ár var hraðbrautum lokað og verkalýðshreyfingin boðaði til fjöldamótmæla.Við komum með kröfurnar, það er annarra að finna lausnir og framkvæma.Á íslandi er það hinsvegar verkalýðshreyfingin sem boðar hækkun eftirlaunaaldurs.
 
Aðilar vinnumarkaðarins dæla iðgjöldum sjóðsfélaga og illa fengnum verðbótum fasteignalána í áhættu fjárfestingasjóði til höfuðs vel rekinna fyrirtækja.    
Af hverju skattleggur ríkisstjórnin ekki fjármálafyrirtækin með ábyrgum hætti um minnst 60-80% af framtíðar hagnaði til að standa undir leiðréttingum húsnæðislána. það er alveg ljóst að fjármálakerfið ber höfuð ábyrgð á stöðu heimilanna í dag.
 
Ríkisstjórnin á að setja neyðarlög sem gerir það mögulegt að ná til baka megin þorra þess fjármagns sem útrásaraularnir hirtu úr gjaldþrota einkahlutafélögum, sem við borgum nú skuldirnar af. Tala nú ekki um eignir alþingismanna sem fóru úr ráðherradóm í ríkidóm á kostnað skattgreiðenda og sitja svo sofandi á kostnað þjóðarinnar á fundum út í heimi.
 
Það er hægt senda mann til tunglsins en það er ekki hægt að skattleggja séreignasparnað. Ekkert má gera, þetta er ólöglegt, við erum skaðabótaskyld ,hendur okkar eru bundnar, lögin banna okkur þetta og hitt osfrv. Hvað halda menn að það kosti að gera ekki neitt fyrir millistéttina?
 
Hingað til hefur ríkið sett alls kyns lög til að verja sérhagsmunahópa en þegar kemur að okkur sem raunverulega framleiðum og byggjum þetta land þá vandast málið. Það er ótrúlegt að horfa upp á sjúklega samtryggingu valda í þessu litla samfélagi.
 
Við getum sett lög um allt og ekkert.Við gætum sett lög á hurðarhúna, sett vörugjöld á gula liti, sem er gáfulegra en flest það sem núverandi Stjórnvöld hafa lagt til í niðurskurðarmálum.
 
Við getum borað göng undir Hvalfjörð, reist risa tónlistarhöll útí sjó, búið til peninga úr þunnu lofti á kostnað allra þeirra sem fyrir eru, lánað vildar vinum ígildi 1000 ævistarfa sem aldrei verða greidd til baka án eftirmála, horft framhjá fyrrverandi stjórnendum landsins skammta sér ríkiseigur án athugasemda, en við getum ekki lyft litla fingri fyrir heimilin.
 
Það sem heimilin þurfa er vilji. Vilji í formi pennastrika og orðalagsbreytinga í lagafrumskógi auðvaldsins. Það er ekki verið að færa til fjöll ,það þarf engar stórvirkar vinnuvélar, það þarf ekkert innflutt stál frá Kína, þetta snýst um að breyta orðalagi og forsendum sem skrifaðar verða með bleki á blað.
 
Forsendubresturinn er mannanna verk. Það þarf vilja til að breyta honum og verkalýðshreyfingu sem vinnur fyrir félagsmenn.

Ragnar Þór Ingólfsson 

Stjórnarmaður í VR.

Hvað gera lífeyrissjóðir við verðbætur fasteignalána?

Hafa verðbæturnar skilað sér til lífeyrisþega?

Á meðan stjórnendur tala um hag sjóðsfélaga eru illa fengnar verðbætur fasteignalána notaðar í áhættufjárfestingar og vafasöm fyrirtækjakaup ásamt því að breiða yfir gegndarlaust fjármálasukk og spillingu innan lífeyrissjóða kerfisins.

Minnir á vítahring spilafíknar frekar en almenna skynsemi.

Mér finnst athyglisvert hversu forsvarsmenn lífeyrissjóða rjúka nú upp til handa og fóta og tala um HAG sjóðsfélaga, sem var ekki til staðar þegar sjóðsfélögum var lánað úr eigin veski, sjóðsfélagalán, með 100% lágmarks veði, lánsfjárhæð sem takmarkast við 65% af markaðsvirði og sjálfskuldarábyrgð.

Þetta hljóta að vera öruggustu útlán jarðkringlunnar. Á meðan sjóðsfélagar taka sjálfir lán sem tryggð eru út í hið óendanlega keyptu sömu stjórnendur sömu sjóða undirmálslán viðskiptabankanna sem lánuðu 90-110% af stórlega ofmetnu markaðsvirði. 

Áhyggjurnar hljóta að vera enn meiri af þeim sjóðsfélögum sem eiga fasteignalánin  í skuldabréfavöndli Seðlabankans sem afhentur var lífeyrissjóðunum á vildarkjörum til að lagfæra hörmulega tryggingafræðilega stöðu þeirra.

Voru áhyggjurnar til staðar þegar útrásarfélögin fengu ótakmörkuð skuldabréfalán án nokkurra veða annarra en bréfsefnið og blekið sem upphæðirnar voru skrifaðar á? Það þarf ekki að fara mörgum orðum um heimtur þeirra lána.

Ábyrgðin á ástandinu er fjármálafyrirtækjanna og lífeyrissjóðanna.Hverjir njóta góðs á ábyrgðaleysinu, útlánaþenslunni og þar af leiðandi hækkun verðbóta?

Ég tek fasteignalán hjá viðskiptabanka mínum fyrir 9 árum,samið var um vaxtakjör og verðbólgumarkmið og innsiglað með lánasamningi. Á ég að sætta mig við ofur verðbæturnar sem færast á eignareikning bankans sem fór gróflega gegn tilraunum ríkisins og seðlabankans við að slá á útlánaþenslu til að standa við yfirlýst verðbólgumarkmið sem notuð voru til hliðsjónar í lánasamningnum mínum?

Með því að bjóða ólögmæta gengistryggða lánaafurð þegar útlán bankanna drógust saman, fóru bankarnir gróflega gegn hagsmunum viðskiptavina sinna og almennings. 

Get ég treyst stjórnendum lífeyrissjóðanna til að verja framtíðar lífeyri minn í blindbil spákaupmennsku og sérhagsmuna? Get ég treyst stjórnendum lífeyrissjóða til að verjast framtíðar sveiflum í völundarhúsum kerfisvillunnar sem kom okkur á hausinn og valdahafar reisa nú við á sama sandi? Getum við treyst stjórnendum sjóðanna fyrir lífeyri okkar í kerfisbundnu markaðs hruni og valdabrölti viðskiptalífsins?

Ég treysti ekki Jóni Jónssyni forstjóra Stóra lífeyrissjóðsins til að geyma fyrir mig kerfisbundna eignaupptöku á mikilvægasta lífeyri mínum þegar hann sjálfur ber ábyrgð á eignatilfærslunni.

Illa fegnar verðbætur á fasteignalánum verða notaðar sem eldiviður á bálköst valda og til endurreisnar sama kerfis og kom okkur á hliðina.

Af hverju dettur ríkisstjórninni ekki í hug að skattpína fjármálafyrirtækin og jafnvel lífeyrissjóðina með sama hætti og almenning.

Hvað eiga lífeyrissjóðirnir eftir að tapa framtíðarlífeyri og framtíðarskatttekjum ríkissjóðs mörgum sinnum áður en þeir þurfa að losa vonlausar bréfaeignir til að standa undir framtíðarskuldbindingum sínum?

Lífeyriskerfið er nú þegar hrunið.Það vita allir sem því stjórna en engin þorir að segja það upphátt.

Þegar að lífeyrissjóðirnir geta ekki lengur notað inngreiðslur til að standa undir útgreiðslum verður stærð bréfaeigna kerfisins líklega á bilinu 4000-6000 milljarðar eða tvö til þrefalt stærra en það er í dag. Hver á að losa sjóðina við öll þessi bréf með öllum þessum tölum á?

Væri ekki nær að leyfa fólki að eignast eitthvað á lífsleiðinni og minnka þannig framtíðarbirgði framtíðarskattgreiðenda, sem þurfa annars að kaupa út vonlausar bréfaeignir sjóðanna til að slá húsaskjóli yfir skuldaþrælana sem ekkert eiga.

Höfundur er stjórnarmaður í VR.

 

 

 

Það er ekki hægt !

Er hægt að fara í almennar leiðréttingar á húsnæðislánum almennings?

Stjórnvöld í skjóli aðila vinnumarkaðarins hafa fullyrt að svigrúm sé ekkert og það komi allt niður á okkur sjálfum í formi skattheimtu verði slíkar leiðir farnar.

Slagorð ráðamanna eru mörg og þreytt.

Það er ekkert hægt að gera fyrir heimilin!

Það er ekkert svigrúm!

Þetta var allt ykkur að kenna!

Áhættan var augljós!

Hvar á að fá peninga!

Forystumenn verkalýðsfélaganna velta fyrir sér populistakröfum fólksins um engar skattahækkanir-engan niðurskurð og allar skuldir afskrifaðar.

Raunin er sú að almenningur er reiðubúin að takast á við vandann og vill borga sínar skuldir. Krafan er eingöngu að lágmarks sanngirnis og jafnræðis sé gætt.  

Það gæti svo sem verið rétt að þetta lendi allt á okkur þegar allt kemur til alls.

En til hvers er ríkið og hverjum á það að þjóna? Sú stjórn sem nú situr kenndi sig við velferð,fólkið og heimilin. Það átti að vera forgangsverkefni að koma fjölskyldunum og heimilunum til bjargar.

Það fyrsta sem stjórnin gerði var að semja frá sér allan rétt til almennra leiðréttinga með því að koma húsnæðislánunum okkar á niðursprengdu útsöluverði til nýju bankanna og gerðu ríkið væntanlega skaðabótaskylt ef um frekari niðurfellingar yrði að ræða eftirá.

Þetta var svo allt saman skreytt með stöðugleikasáttmála,greiðsluaðlögun og pakkað inn í innantóma pappírs skjaldborg.

Hvað er til ráða og er eitthvað hægt að gera?

Ef stjórnvöld geta skattpínt almenning út í hið óendanlega gætu stjórnvöld hæglega kallað lífeyrissjóði,fjármagnseigendur,banka og fjármálastofnanir á sinn fund og lagt til að farin verði sanngjörn leið um leiðréttingu á stökkbreyttum höfuðstól húsnæðislána, að öðrum kosti verði þeim refsað með sanngjörnum refsisköttum til að standa undir kostnaði við endurreisn heimilanna.

Sama leið valin fyrir almenning og þá sem komu þjóðinni á hliðina.

Ríkið gæti lagt til að bankar borguðu 50% skatt af hagnaði sínum sem nota mætti í almennar leiðréttingar, lífeyrissjóðsiðgjöld væru skattlögð strax og af hverju ekki að hóta skattlagningu á innistæður yfir 10 milljónum. Við gætum svo skellt fram lyklafrumvarpi Lilju Mósesdóttur í kaupbæti.

Ef raunverulegur vilji er hjá stjórnvöldum til að skapa sátt í samfélaginu, með því að gera virka neytendur úr þúsundum samborgara okkar í stað þess að gera þá að heimilislausum skuldaþrælum, þá þarf að framkvæma og þora.

Ég held að hljóðið og viðhorfið í bönkunum og fjármagnseigendum muni breytast ef stjórnvöld tækju upp nýja og áður óþekkta siði með því að skattleggja hið raunverulega fjármagn í stað þess að berja endalaust á þeim sem minnst mega sín.

Hvað kostar að fara í þessar aðgerðir? Hvað kostar að gera það ekki?

Hvað kostar að koma upp félagsbústaðakerfi sem er nægilega stórt til að taka á móti þúsundum heimila sem eru á leið í þrot? Hvað kostar það hagkerfið og fyrirtækin að drepa niður heilu kynslóðirnar af virkum neytendum með þeirri skuldþrælkun og ofbeldi sem bankarnir og stjórnvöld í skjóli aðila vinnumarkaðarins predika fyrir? Hvað kostar að breyta þúsundum skattgreiðenda í bótaþega?

Það kostar örugglega miklu minna að leysa vanda heimilanna strax.

Hver verða næstu úrræði stjórnvalda á skuldavanda heimilanna?

Verða það raunverulegar lausnir eða bragga hverfi?

 

Ragnar Þór Ingólfsson

Stjórnarmaður í VR

Kerfisvillan er Trúnaðarmál,bundin þagnarskyldu og varin með bankaleynd.

Nú eru liðin tæp tvö ár frá hruninu. Þá á ég ekki aðeins við hrun bankanna eða fjármálakerfisins heldur stjórnkerfinu í heild sinni. Þetta kerfishrun sem hrundi eins og spilaborg fyrir framan nefið á almenningi var áfellisdómur yfir þeirri kerfisvillu sem stjórnvöld hafa viðhaldið áratugum saman.

Eftir höfðinu dansa limirnir.

Eitt af því sem hrundi var stjórnsýslan og ber hún ein ábyrgð á kerfishruninu. Ef þú skilur eftir fulla skál af sælgæti á stofuborðinu heima hjá þér, getur þú skammað barnið sem át allt nammið eða litið í eigin barm og hugsað um ábyrgðaleysið að skilja eftir svo auðbúna mannlega freistingu.

Hávær krafa almennings um réttláta úrlausn á skuldavanda heimilanna, beint lýðræði í gegnum persónukjör og stjórnlagaþing, virðist þyrnir í augum stjórnmálaflokkanna.

Hvað hefur raunverulega breyst frá hruninu?

Ein af stóru kerfisvillunum er að of fáir einstaklingar hafa allt of mikil völd, völd sem varin eru ógegnsæi og leyndarhyggju.

Helsti óvinur mafíunnar er gegnsæi.

Í dag fara stærstu bitarnir úr föllnu bönkunum í forval, segjum 20 áhugasamir aðilar sem varðir eru bankaleynd. Svo eru 10 valdir úr þeim hópi til að gera tilboð og eru þeir aðilar einnig varðir bankaleynd og þagnarskyldu. Síðan er einum selt og kaupverðið er trúnaðarmál.

Litlu bitarnir fara svo til þeirra sem vinveittir eru þeim sem stjórna.

Þekkt nöfn úr fyrra viðskiptalífi heyra brátt sögunni til. Ný nöfn og nýjar blokkir taka við á nákvæmlega sömu forsendum og hinir föllnu gerðu.

Það hefur ekkert breyst í okkar samfélagi og virðast stjórnvöld, sem alla ábyrgð bera á því ömurlega ástandi sem við stöndum frami fyrir, ekkert ætla að gera því til leiðréttingar.

Ef fyrri ríkisstjórn kom heimilunum hálfa leið í gröfina þá er sú sem nú stjórnar svo sannanlega að klára verkið og stappa vandlega yfir.

Skelfilegt hlutskipti öryrkja og lífeyrisþega er efni í heila grein.

Er eðlilegt að fólk þurfi að standa með grátstaf í kverkum og brotna sjálfsmynd, eignlaust í biðröð eftir ölmussu á meðan þröngur hópur einstaklinga liggur á 2.200 milljörðum inni í bankakerfinu eftir þær efnahagslegu hamfarir sem á þjóðina dundu.

Hver var öll snilldin á bakvið gróðann? Hér er ennþá stundaður kerfisbundinn og lögvarinn þjófnaður í gegnum verðtryggingar og bankaleynd.

Í skjóli bankaleyndar,ógegnsæi,þagnarskyldu og trúnað hafa útvaldir grætt á kostnað almennings. Upplýsingar sem ekki eru aðgengilegar almenningi voru lykillinn að gróðanum.

Það er áhættulaust að stunda veðmál ef þú veist úrslitin fyrirfram.

Almenningur tekur húsnæðislán sem varin eru með verðtryggingu þar sem verðbætur reiknast á tilviljanakenndum markaðsatburðum óskyldum þeim verðmætum sem tekin voru að láni.

Forsendum verðbóta er stýrt haf þeim sem stjórna stöðugleikanum og hafa hag af verðbótum. Verðtryggingin  er ógegnsæ og felur í sér kerfisbundna eignaupptöku og okurvexti.

Sem dæmi um okurvexti má benda á að verðtryggt húsnæðislán á 5% vöxtum miðað við 3,5% verðbólgu jafngildir rúmlega 14% vöxtum í 40 ár.

Það er því skiljanlegt að fjármagnseigendur hafi beinan hag af óstöðugleikanum.

Hvernig getur höfuðstóll láns, sem greitt hefur verið samviskusamlega af í 10 ár, ekkert annað en hækkað? Eignatilfærslan vegna verðbóta fer til þeirra sem bera ábyrgð á stöðunni. Sem dæmi hafa lífeyrissjóðirnir, sem dældu almannafé í botnlaust fjármálasukk skrúðkrimmana, stórlagað eignastöðu sína með því að eignafæra í bækur sínar yfir 120 milljarða frá ársbyrjun 2008, vegna verðbóta á húsnæðislánum almennings.

Stóra spurningin er þessi. Hafa valdhafar þessa lands gert eitthvað til að koma til móts við fólkið eða sýnt minnstu viðleitni til að leiðrétta kerfisvilluna.

Svarið er NEI.

Svo virðist sem valdhafar þessa lands reyni nú eftir fremsta megni að byggja upp sama kerfi og hrundi fyrir framan nefið á okkur. Kerfi sem að gengur ekki upp, kerfi sem er dæmt til að hrynja aftur,aftur og aftur.

Kerfið er komið upp að vegg, ver sig með öllum tiltækum ráðum og reynir að lifa af á kostnað almennings. Það reynir að telja okkur trú um að eina leiðin úr vandanum sé að taka því sem að okkur er rétt og að sama kerfisvillan sé eina og rétta leiðin út.

Hér eru aðrar þrjár leiðir sem hægt er að fara.

Leið 1.Raunverulegar breytingar á stjórnkerfinu í þágu almannahagsmuna með afnámi bankaleyndar og þagnarskyldu, afnámi verðtryggingar tafarlaust og vaxtaþak. Lögbundið gegnsæi, persónukjör og stjórnlagaþing.

Leið 2.Sniðganga kerfið og kerfisvilluna þar sem fólkið byggir upp nýtt samfélag við hlið þess sem hrundi, nýjan banka, nýjan lífeyrissjóð, nýjar samfélagslegar áherslur og forgangsröðun.

Leið 3.Bylting.

Útför heimila í boði lífeyrissjóða.

Eignir lífeyrissjóðanna voru í árslok 2007 um 1.647 milljarðar. Af þeim voru rúm 25% í verðtryggðum húsnæðislánum almennings eða um 420 milljarða. Frá árslokum 2007 hefur vísitala neysluverðs hækkað um 30% eða úr 282,3 stigum í 365,3 stig. Sem þýðir að varlega áætlað hafa sjóðirnir hagnast á verðbótum fasteignalána almennings um ríflega 126 milljarða frá ársbyrjun 2008.

Það vill gleymast hvað raunverulega lagar eignastöðu lífeyrissjóðanna þegar þeir birta mánaðarlega stöðu sína, mat sem einkennist af veruleikafirrtu verðmæti eignasafna.

Gríðarleg eignatilfærsla frá fasteignum almennings til sjóðanna hefur myndast vegna ástands sem sjóðirnir sjálfir eiga stóran þátt í að skapa.

Nú hafa lífeyrissjóðirnir bætt um betur og keypt skuldabréfavafning af seðlabankanum upp á 88 milljarða með 7,2% vöxtum. Hverjir borga þessa vexti sem eiga að rétta við tryggingafræðilega stöðu sjóðanna um 1-2%?

Þessir vafningar eru skuldabréfaútgáfur íbúðarlánasjóðs. 

Þetta staðfestir að ekkert er í pípunum um almennar leiðréttingar á stökkbreyttum höfuðstól húsnæðislána. Þvert á móti ætla sjóðirnir og ríkið að hagnast umtalsvert á okurvöxtum sem heimilin og fjölskyldurnar þurfa að standa undir og bera um ókomin ár. Sem dæmi um okurvexti má benda á að verðtryggt húsnæðislán á 5% vöxtum miðað við 3,5% verðbólgu jafngildir rúmlega 14% vöxtum í 40 ár.

Hver eru þolmörkin?Eru lífeyrissjóðirnir að jarðsyngja heimilin í skjóli aðila vinnumarkaðarins og ríkisins?

Hér er verið að viðhalda sömu kerfisvillunni og kom okkur í þá stöðu sem við stöndum frami fyrir í dag, sömu stöðu og fjölskyldur og einstaklingar lentu í eftir að verðtrygging launa var afnumin árið 1982 sem færustu hagfræðingum okkar telja verstu hagstjórnarmistök íslandssögunnar.

Ætlum við virkilega ekkert að læra af þessu hruni?

Í stað breytinga í viðskiptalífinu, er gefið upp á nýtt. Sama spillingin, ný andlit.

Hér er ennþá bankaleynd og þagnarskylda, gegnsæi er ekkert.

Hér hefur ekkert breyst og ekkert virðist ætla að breytast.

Samkvæmt Þessari samantekt verður áfram rekið hér hagsmunasamfélag fjármagnseigenda á kostnað þeirra sem minna mega sín. Nú hafa ungar fjölskyldur og millistéttin bæst í hópinn.

Það hlýtur að vera lágmarks krafa fólksins að jafnræðis sé gætt. Jafnræðis þannig að fjármagnseigendur taki að minnsta kosti hálfa byrðina sem venjulegt fólk tekur nú á sig vegna aðstæðna sem það átti engan þátt í að skapa.

Mig dreymdi um að hér væri hægt að reisa samfélag á grunni hrunsins þar sem þjóðin sem heild gæti lifað í sátt og haft sameiginlegan hag af stöðugleika. Ekki bara skuldarar heldur fjármagnseigendur líka. Mig dreymdi um gegnsæi í fjárfestingum lífeyrissjóða og í rekstri hins opinbera. Ég vonaðist eftir breytingum í stjórnsýslunni þar sem hæfni verði tekin fram yfir frændsemi.Ég vonaðist til að geta kosið einstaklinga en ekki flokka og ég vonaði að fólkið sem byggir þetta land yrði sett í fyrsta,annað og þriðja sæti.

Nú virðist stefna í að sá draumur sé í álíka fjárlægur og sólin þrátt fyrir fögur loforð.

Stjórnendur lífeyrissjóða hafa talað um kosti kerfisins við að hlífa komandi kynslóðum byrgði sem ríkið þarf að bera vegna lífeyrisskuldbindinga framtíðarinnar. Miðað við ástandið í dag og fréttir um kaup sjóðanna á skuldabréfavafningum seðlabankans á að knésetja nokkra árganga af fólki.

Árgangar sem verða sendir eignalausir eða stórskuldugir á lífeyri.

Getum við treyst sjóðunum sem hafa kerfisbundið tapað eignum okkar í kerfisbundnum eignabólum og markaðshruni. Getum við treyst fámennum hópi fólks til að standast freistingar um skyndigróða í leikhúsum braskara og skrúðkrimma.

Hvað kostar ríkið að halda uppi eignalausu fólki ef sjóðirnir standa ekki undir þeirri ábyrgð og væntingum sem til þeirra eru gerðar?

Hvað kostar samfélagið að afnema ekki verðtryggingu?

Í dag stöndum við frami fyrir einstöku tækifæri til að breyta þessu kerfi í eitt skipti fyrir öll, til mikilla hagsbóta fyrir samfélagið í heild.

Af hverju ekki að fækka sjóðunum úr 37 í 1 og af hverju getur hlutverk sjóðanna ekki verið að sjá sjóðsfélögum fyrir hagstæðum fasteignalánum og vera í forystu hlutverki stöðugleika í stað sérhagsmuna, þenslu og okurvaxta.

Hver er mikilvægasti lífeyrinn og hvað er mikilvægast fyrir framtíðina?

Hvernig ætla sjóðirnir að fjárfesta margfaldri landsframleiðslu á íslenskum mörkuðum og viðhalda stöðugleika í leiðinni?

Hlutverk sjóðanna er að gæta hagsmuna sjóðsfélaga sinna. Það felst í því að kaupmáttur okkar verði sem mestur eftir að vinnuskyldu líkur í stað þess að gera okkur að skuldaþrælum í 40ár til að hafa það þokkalegt í 5 eða 10 ár. Saga sjóðanna í fjárfestingum er þyrnum stráð og því ekki sögulega líklegt að þeim takist að geyma þau verðmæti sem þarf til að halda uppi eignalausum almúganum.

Ábyrgðin er því mikil sem hvílir á herðum stjórnenda því við megum svo sannarlega ekki við fleiri áföllum en orðið hafa þó sjóðirnir hafi söguna svo sannarlega ekki með sér. 

Í gegnum starf mitt í smásöluverslun hef ég séð miklar breytingar á markhópum sem halda uppi neyslu umfram helstu nauðsynjar.

Neyslunni er haldið uppi af fólk sem tekist hefur að eignast eitthvað og skuldar lítið. Þessi hópur sem um ræðir kemur til með að geta lifað á lágmarks framfærslu og verið virkir neytendur á sama tíma, fyrirtækjum og atvinnulífinu til góða. Hópurinn sem um ræðir er á fimmtugs og sextugs aldri.

Framtíðin er því ekki björt hjá ungum fjölskyldum. Tækifæri breytinga eru svo sannarlega til staðar en það er undir okkur sjálfum komið hvernig við spilum úr þessu.

Hvernig framtíð viljum við?