Lágmarksframfærsla.

Ágæti, Guðbjartur Hannesson, velferðarráðherra.

Viss hluti samlanda okkar þarf að lifa á lágmarkskjörum frá einum mánaðamótum til þeirra næstu. Til þessa hóps teljast: öryrkjar, ellilífeyrisþegar, atvinnulausir, félagsbótaþegar og starfsmenn á lágmarkslaunatöxtum. Flestallir sem koma að ákvörðun um hversu mikið einstaklingar í þessum hópum hafa úr að spila hafa margfalt hærri tekjur og eru sökum þess illa búnir til að meta aðstæður skjólstæðinga sinna rétt.

Heildartekjur upp á 160 þúsund krónur á mánuði er staðreynd fyrir stóran hóp Íslendinga. Bæði rannsóknir þinna eigin starfsmanna, sérfræðinga og hyggjuvit meðalmannsins benda ótvírætt til þess að nánast ómögulegt sé að ná endum saman með fyrrnefndri upphæð.

Eftir umfangsmikla vinnu á vegum velferðarráðuneytisins var nýlega lögð fram ákaflega gagnleg skýrsla um neysluviðmið (Sjá hér). Hún er vel unnin í alla staði og gefur góða vísbendingu um hvað fólk þarf að lágmarki til að framfleyta sér.

Vegna þessarar skýrslu var sett upp reiknivél (Sjá hér) á vef ráðuneytisins. Samkvæmt henni þarf einstaklingur í leiguíbúð 300.966 krónur í ráðstöfunarfé til þess að eiga fyrir nauðþurftum og öðru sem telst til mannréttinda eins og húsnæði og virkri þátttöku í samfélaginu.

Í ljósi alls þessa leitum við til þín með eftirfarandi spurningu:

Hvernig myndir þú, ágæti Guðbjartur, ráðleggja fólki að ná endum saman með áðurnefndum hundrað og sextíuþúsund króna tekjum á mánuði?

Ráðleggingar þínar gætu orðið upphafið að bættri umræðu um núverandi vandamál þeirra einstaklinga sem glíma við þessa spurningu 12 sinnum á ári.

 

Virðingarfyllst og með ósk um svör.

Ásta Hafberg

Björk Sigurgeirsdóttir

Gunnar Skúli Ármannsson

Elías Pétursson

Jón Lárusson

Kristbjörg Þórisdóttir

Ragnar Þór Ingólfsson

Rakel Sigurgeirsdóttir

 

Bréf með sömu fyrirspurn sent á Gylfa Arnbjörnsson, forseta Alþýðusambands Íslands.

Afrit sent á fjölmiðla.

Hóflegar og ábyrgar kröfur launafólks og bjartsýni.

Ég var á upplýsingafundi VR um stöðu kjarasamninga í gærkvöldi og get ekki orða bundist.

Dagskipun verkalýðshreyfingarinnar er að launafólk sýni ábyrgð og fari fram á hóflegar launahækkanir, sem tryggi kaupmátt og viðhaldi stöðugleika. 

Hugmyndafræði SAASÍ gengur út á að fylkja sér á bakvið verðbólguspá seðlabankans (sem hefur aldrei staðist frá því að mælingar hófust) og bæta lítilræði við til þess að sýna fram á jákvæða og ábyrga kaupmáttaraukningu. Hugmyndirnar ganga út á 2,5-3% hækkun á ári í 3 ár þannig að mismunur á launahækkunum og verðbólgu verði jákvæður um 1-3% yfir samningstímann.

Á fundinum í gær kom skilyrðislaus stuðningur Alþýðusambandsins við verðtryggingu fjárskuldbindinga sem eitt og sér hlýtur að gera ASÍ vanhæft til að fjalla um hagsmuni launafólks.

Er það ekki ótrúlegt að stærstu hagsmunasamtök launafólks skuli verja fjármagnseigendur, sem stjórna stöðugleikanum og hafa beinan hag af óstöðugleika í skjóli verðtryggingar?

Hvernig væri ástandið ef að þeir sem stjórna stöðugleika hefðu allt undir með stöðugleika en ekki öfugt?

Vissulega eru lífeyrissjóðir fjarmagnseigendur sem aftur erum við fólkið. En hver er okkar mikilvægasti lífeyrir? Eignaupptakan á okkar mikilvægasta lífeyri í gegnum verðbætur er notaður sem spilapeningur í fjárhættuspili viðskiptalífsins þar sem allt snýst um völd og aðgang hinna útvöldu að almannafé, sem tapast svo í kerfisbundnum markaðsáföllum.

Þeir lífeyrisþegar sem standa best í dag fóru skuldlausir á lífeyri og höfðu þak yfir höfuðið sem árangur ævistarfsins í stað innihaldslausra loforða.

Verkalýðshreyfingin hefur stungið hausnum í sandinn gagnvart launafólki hingað til og er mér spurn um hvers lags ábyrgð og hófsemi ég á að sýna eftir allt sem á undan er gengið.

Hvaða ábyrgð, hófsemi og aðhald hefur verkalýðshreyfingin sýnt?

Við höfum séð ábyrgar skattahækkanir sem engu hafa skilað nema hækkun á neysluvísitölu.

Við höfum séð hófsamar og ábyrgar innistæðutryggingar án takmarkana þar sem stór hluti þeirra upphæða sem tryggður var, eru sömu skuldirnar og almenningur verður skattpíndur næstu áratugi til að greiða.

Við höfum séð ábyrgð og hófsemi í gjaldskrárhækkunum orkuveitunnar og niðurskurði hjá leikskólum og grunnskólum. 

Við þekkjum ábyrgð verkalýðshreyfingarinnar í að mótmæla því að ríkið innheimti skattstofn sinn í séreignasparnaði til að hlífa heimilum landsins við frekari álögum.

Með ábyrgum og hófsömum hætti stakk Verkalýðshreyfingin hausnum á bólakaf í sandinn á meðan almenningur leitaði réttar síns vegna stökkbreyttra húsnæðis og bílalána og tók svo á endanum ábyrga afstöðu með fjármálafyrirtækjunum.

Með ábyrgum hætti studdi verkalýðshreyfingin Icesave samninginn sem hefði verið síðasti naglinn í líkkistu velferðar á íslandi ef almenningur hefði ekki risið upp og hafnað honum í þjóðaratkvæðagreiðslu.

Nú ætlar verkalýðshreyfingin að bjóða launafólki í kökuboð þar sem sýnt verður fram á hversu lítið sé til skiptanna.

Hvar var verkalýðshreyfingin þegar fjármagnseigendur voru að skera sínar sneiðar af sömu köku sem ekkert er eftir af? Hvar var verkalýðshreyfingin þegar milljarðahundruðum var eytt í að kaupa verðlaus skuldabréf út úr peningamarkaðssjóðum sem ekki voru ríkistryggðir en í eigu og stjórnað af útvöldum.

Hvar var verkalýðshreyfingin þegar kökusneiðunum var sólundað í sama svartholið og kom okkur á hliðina?

26 milljarða kr. vegna VBS, 12 milljarða kr. vegna Sjóvár, 20 milljarðar vegna Saga Capital, 6 milljarða vegna Aska Capital, 5 milljarða vegna Byrs, 14 milljarða vegna Sparisjóðs Keflavíkur og væntanlega 3,5 milljarða vegna Byggðastofnunar og 20 milljarðar í SpKef.

Launafólk þarf svo sárlega á sterkri forystu að halda sem hefur kjark í að berjast gegn grímulausu óréttlætinu, en hefur yfir sér stjórn þar sem ákvörðunarfælnin, meðvirknin og tepruskapurinn er slíkur að það hálfa væri nóg.

Eru forystumenn verkalýðshreyfingarinnar kanski að starfa fyrir fjármagnseigendur og atvinnurekendur? 

Vil enda þetta á orðum vinar míns Guðmundar Más Ragnarssonar:

Velferðastjórnin búin að lækka barnabætur fjölskyldunnar um helming. Á sama tíma kemur glaðningur frá leikskóla, systkinaafsláttur lækkaður og gjaldið hækkað í ofanálag. Nýtt „endurvinslusorpstöðvargjald“ lagt á heimilið. Gengdarlausar skattahækkanir kryddaðar með hækkun allra tilfallandi gjalda. Væri ekki bara hreinlegra að vísa manni úr landi?

Ragnar Þór Ingólfsson

Stjórnarmaður í VR.

Kvótamál og Kjarasamningar.

Eftir að SA setti það sem forsendu fyrir kjarasamningum að allri “óvissu” varðandi sjávarútveginn yrði eytt eða með öðrum orðum að nýtingaréttur útvaldra á auðlindum þjóðar væri tryggður, fór ég að hugsa um hversu langt verkalýðshreyfingin er komin frá uppruna sínum. Það eitt að hreyfingin beiti sér ekki gegn verðtryggingu veðskuldbindinga sem heldur stórum hluta launafólks í gíslingu segir í raun margt um ástandið. ASÍ talar um ábyrgar kröfur launafólks og ver í leiðinni sjúklegustu kerfisvillu samtímans.

Í ljósi þessa tel ég glórulaust að lífeyrissjóður okkar verði notaður til fjárfestinga í atvinnulífinu vegna óvissu um framtíð launafólks og atvinnulífsins. ASÍ hefur kastað fram hugmyndum um 3% hækkun á ári í 3 ár og þar með viðurkennt gríðarlegar eignatilfærslur frá almenningi til fjármagnseigenda ásamt kaupmáttarrýrnun sem á sér vart hliðstæðu. Skattahækkanir og aðrar álögur virðast ósýnilegar í augum verkalýðsgæðinganna sem þurfa sjálfir ekki að kvarta yfir sínum kjörum. 

Sífellt er talað um að fjárfesta þurfi í atvinnulífinu til að skapa störf og kvarta SA menn sáran undan þeirri óvissu því fjárfestingar í stjarnfræðilega skuldsettum sjávarútvegi eru engar.

Ég lagði því fram tillögu á stjórnarfundi VR í gærkvöldi um að beina þeim tilmælum til stjórnarmanna okkar í Lífeyrissjóði Verslunarmanna að setja allar fjárfestingar er tengjast atvinnulífinu í biðstöðu þangað til framtíð atvinnulífsins og félagsmanna okkar verður tryggð.

Ég sé ekki að það sé ábyrgt að setja fjármuni út í atvinnulíf þar sem allir kjarasamningar eru lausir og verkföll yfirvofandi. 

Það er alveg ljóst að atvinnulífið þarf sárlega á peningum okkar að halda. Eins og atvinnulífið þurfti á fjármagni lífeyrissjóðanna að halda fyrir hrun. Ég held að flestir viti hvaða vel launuðu störf voru sköpuð í kringum þann ósóma. Okkur er sagt að fjárfestingar þurfi til að skapa störf á meðan fjárfestingar lífeyrissjóðanna fara allar í að kaupa upp brunarústir hrunsins. Helsta lífæð þeirra fyrirtækja sem sjóðirnir fjárfesta í reiða framtíð sína á aukin kaupmátt og þar af leiðandi neyslu til þess eins að lifa af. Ekki er framtíðin björt í því samhengi svo mikið er víst.

Það er auðvitað óþolandi að horfa á eftirlaunasjóði okkar notaða til að endurreisa allt það sem illa fór við hrunið. Fögur loforð um ný vinnubrögð og gegnsæi eru orðin tóm. Engin raunveruleg breyting eða siðbót hefur orðið í atvinnulífinu þar sem ógagnsæi og leyndarhyggja er alls ráðandi.

Það hlýtur að vera lágmarks krafa launafólks að framtíð okkar verði tryggð með einhverjum hætti áður en við brjótum síðasta sparibaukinn.

Hvað er lífeyrir?

"Á meðan venjulegu fólki er refsað fyrir aðhald og skynsemi eru skuldasóðar verðlaunaðir með afskriftum. Skilgreina þarf fasteignir sem lífeyri." Greinin birtist í morgunblaðinu 4.febrúar 2011.

 Lífeyrir er sá aur sem við fáum greiddan eftir að vinnuskyldu lýkur með því að safna í sjóði 12% af launum alls vinnandi fólks, óskattlögðum til ávöxtunar áratugi fram í tímann. Einnig fáum við lítilræði ef áföll dynja yfir á lífsleiðinni. Svo bjartsýn er þessi hugmynd, að heimtur okkar úr kerfinu skulu verðtryggðar með því að ávaxta inngreiðslur á raunvöxtum sem eru hærri en hagvöxtur þjóðar. Sá galli er á annars ágætri hugmynd að einhvers staðar þarf að fjármagna það sem upp á vantar. Sá munur fæst eingöngu með aukinni skuldsetningu þjóðarbúsins eða skerðingum lífeyrisréttinda.

Lífeyrissjóðirnir standa flestir með neikvæðum hætti þannig að ávöxtunarkrafa þeirra er í raun hærri en lög gera ráð fyrir til að vinna upp skekkjuna. Við þetta bætist svo mikil óvissa um raunverulegt verðmæti eigna í bland við óuppgerðar gjaldeyrisafleiður og stjarnfræðilegar væntingar á nauðasamningum við hrunverja.

Á meðan lífeyrissjóðir lánuðu útrásarfyrirtækjum út á kampavín og kavíar var sjóðfélögum lánað út á fasteignaveð með 65% hámarks veðhlutfall og sjálfskuldarábyrgð. Sjóðsfélagar horfa á eigið fé sitt tekið eignarnámi af lífeyrissjóðum sem aftur fjárfesta iðgjöld okkar og verðbætur í sama svartholinu og kom þjóðarbúinu og samfélaginu á hliðina.

Geta skuldarviðurkenningar, merktar einhverri snilldar „group“ hugmyndinni, staðið undir framtíðarlífeyri okkar þar sem einu haldbæru veðin eru pappírinn og blekið sem tölurnar eru skrifaðar á?

Það sem raunverulega lagaði eignastöðu lífeyrissjóðanna eftir hrun eru rúmlega 126 milljarða verðbætur á fasteignalánum almennings. Þessi gríðarlega eignatilfærsla á okkar mikilvægasta lífeyri er vegna verðtryggingar fjárskuldbindinga og óráðsíu sjóðanna í fjárfestingum. Hér þurfum við að staldra aðeins við.

Á meðan venjulegu fólki er refsað fyrir aðhald og skynsemi eru skuldasóðar verðlaunaðir með afskriftum. Með því að frysta og endurfrysta afborganir og afskrifa, hafa einstaklingar jafnvel notið góðs af innistæðulausum skuldsetningum sínum, án endurgjalds, svo árum skiptir. Stjórnvöldum hefur tekist að viðhalda innistæðulausri neyslubólu í stað þess að leysa vandann strax. Skilaboð stjórnvalda eru skýr, að nægjusemi, aðhald og skynsemi borgar sig ekki og greidd skuld er tapað fé.

Með innistæðutryggingum, án takmarkana, tóku stjórnvöld afstöðu með þröngum hópi fjármagnseigenda á kostnað almennings. Virtist engu skipta þó stór hluti tryggðra innistæðna hafi skilið eftir sig sömu skuldir og venjulegt fólk á að þræla fyrir næstu áratugina.

Við vitum öll hvað þarf að gera en það bara gerist ekkert. Rétt eins og uppgjörið við fortíðina sem allir bíða eftir predika sömu bullandi meðvirku jakkafata-munnræpurnar yfir lýðnum og biðja um bjartsýni eftir að hafa stýrt öllu í strand. Sömu sérhagsmunaáherslurnar.

Ekki má eiga við kvótakerfið, annars verða engar fjárfestingar í yfirveðsettum og stjarnfræðilega skuldsettum sjávarútvegi. Ekki má eiga við verðtryggingu, ekki má leiðrétta skuldir heimilanna, ekki má skattleggja séreignasparnað o.s.frv.

Hvítflibbinn fór eftir lögum og við verðum að vera bjartsýn, það er jú 2% barbabrellu-hagvöxtur.

Skilgreina þarf eignahlut almennings í fasteignum sem lífeyri.

Með því að skilgreina fasteignir okkar sem lífeyri gefst lífeyrissjóðum kostur á að lækka vexti til húsnæðislána með því að tengja áunnin lífeyrisréttindi eignamyndun í fasteign. Ef lánið rýrnar eykst eignarhlutur (lífeyrir) en áunnin réttindi skerðast á móti og öfugt. Þetta gerir lífeyrissjóðum skylt að taka tillit til gríðarlegra hagsmuna sem almennir sjóðsfélagar eiga með eiginfjármyndun í fasteignum og hefði sjóðunum verið lagalega skylt að taka afstöðu með almennum skuldaleiðréttingum hefði þessi skilgreining verið til staðar. Í þessu samhengi þurfa lífeyrissjóðir ekki að berjast gegn afnámi verðtryggingar af sömu hörku og þeir hafa gert.

Aðrir kostir eins og að lífeyrissjóðir bindi frekar skuldbindingar sínar í eigin eignamyndun sjóðfélaga sinna hafa minni þensluáhrif á innlenda fjármálamarkaði og sjóðfélagar þurfa síður að eiga allt undir misgáfulegum ákvörðunum misviturra forstjóra. Lífeyrir er óaðfararhæfur og væri því ómögulegt að hirða þennan mikilvæga eignahlut okkar ef ófyrirsjáanleg áföll dynja yfir.

Heimtur sjóðsfélaga, sem hafa greitt í kerfið í 40 ár eða meira, eru sláandi litlar þrátt fyrir Ólafslögin 1979 hafi lífeyrissjóðir í stórauknum mæli fjárfest með verðtryggðum hætti. Nær allt launafólk sem greitt hefur í kerfið í 40 ár eða meira þarf viðbótargreiðslur frá ríkinu í gegnum Tryggingastofnun til að ná upp í lágmarksviðmið. Ríkið greiðir yfir 41.000 einstaklingum rúmlega 53,5 milljarða á ári í lífeyri eða helmingi meira en lífeyrissjóðirnir greiða út þrátt fyrir 60 ára tilvist. Nokkrir voru stofnaðir upp úr 1950, kerfinu komið á í núverandi mynd árið 1969 og lögbundið 1997. Þessar tölur eru fyrir utan opinbera kerfið.

Þeir lífeyrisþegar sem standa best í dag fóru skuldlausir á lífeyri og höfðu þak yfir höfuðið sem árangur ævistarfsins í stað innihaldslausra loforða.

Höfundur er sölustjóri og stjórnarmaður í VR.